۱۵ اسفند یک‌سالگی درگذشت یکی از سرشناس‌ترین دیپلمات‌های کشورمان بود که در افواه سیاسی با پسوند «انقلابی» از وی یاد می‌شود و نام او همواره با کلید واژه «مقاومت» گره خورده است. در گزارش مرکز اسناد، اسنادی تازه از فعالیت‌های این دیپلمات خوشنام کشورمان از جمله متن نامه محبت‌آمیز سیدحسن نصرالله دبیر کل حزب الله و همچنین متن حکم انتصاب شیخ الاسلام به عنوان معاون شهید رجایی در زمان سرپرستی این شهید بر وزارت خارجه منتشر شده که نشان دهنده جایگاه مرحوم شیخ الاسلام است.

از ابتدای انقلاب که حسین شیخ الاسلام در کنفرانس خبری دانشجویان پیرو خط امام در زمان تسخیر لانه جاسوسی شرکت کرد، دیپلمات‌های زیادی از ایران به لبنان، فلسطین و سوریه رفته‌اند، اما تنها نام او در کنار نام غضنفر رکن آبادی با حزب‌الله لبنان و مقاومت گره خورده است. به شکلی که پس از درگذشت شیخ‌الاسلام از وی با عنوان یکی از اضلاع پنج‌گانه تأسیس حزب الله یاد می‌شد. نکته عجیب اینکه شیخ الاسلام از ابتدای انقلاب مورد توجه تقریباً همه وزرای خارجه با گرایش‌های سیاسی مختلف بوده است. از شهید رجایی تا ولایتی و جواد ظریف همگی از شیخ الاسلام به عنوان یک مشاوری دلسوز استفاده کرده‌اند. حسین شیخ الاسلام همچنین در دوره علی لاریجانی نیز مشاور وی بود. تلاش او برای آرمان فلسطین تا حدی شایسته توجه است که رهبر انقلاب در سخنرانی روز قدس خود، از وی با عنوان «برادر مجاهد» و در ردیف امام خمینی و سردار سلیمانی یاد می‌کنند.

دستمالچیان: شیخ الاسلام، حاج قاسم سیاست خارجه بود

مرحوم شیخ الاسلام هم در تأسیس حزب‌الله لبنان نقش اساسی داشت و هم در طول حیات این تشکیلات، همواره به کمک آن شتافت و روابط این نهاد با جمهوری اسلامی را ساماندهی کرد. به عنوان نمونه زمانی که عده ای در لبنان به دنبال تفرقه بین حزب‌الله و جنبش امل بودند، به سرعت خود را به بیروت رساند و ماجرا را به بهترین صورت ممکن، فیصله داد. احمد دستمالچیان نخستین سفیر ایران در لبنان دراین‌باره می‌گوید: «امروز زنجیره سازمانی مقاومت از لبنان تا یمن از لحاظ ساختاری به هم مرتبط است و دارای ساختار و تشکیلات سیاسی و نظامی هستند. این کاری بود که شهید سلیمانی در اواخر انجام داد و بسیار کار بزرگی است. در این راستا قدر شهید سلیمانی مشخص و محفوظ است. ولی آنچه مغفول مانده، قدر مرحوم شیخ‌الاسلام در تأسیس و بنیان مقاومت است. در واقع ایشان حاج قاسم عرصه سیاست خارجه هستند که این بُعد ایشان کمتر مورد توجه قرار گرفته است». شیخ الاسلام با وجود اینکه معاون وزیر خارجه بود و می‌توانست به راحتی در تهران حضور داشته باشد، اما حضور در کنار رزمندگان اسلام در زیر آتش صهیونیست‌ها را در جنگ ۳۳ روزه ترجیح داد تا تفاوت خود را با برخی دیپلمات‌ها نشان دهد. شاید بتوان تمام زندگی حسین شیخ‌الاسلام را در اظهاراتی مشاهده کرد که مرکز اسناد انقلاب به تازگی از وی منتشر کرد: «ما با درسی که از کربلا می‌گیریم می‌فهمیم قدس را از طریق شهادت می‌توان آزاد کرد. در تصور حضرت امام هم این حرکت مردمی بود که می‌توانست فلسطین را آزاد کند. کارهای مبارزاتی‌ ما برای این بود که جریان سازش موفق نشود [اما] آن آتشی که اسرائیل را می‌سوزاند، آن توفانی که اسرائیل را نابود می‌کند، توفان مردمی است».